Bach heeft een levendige correspondentie gehad met zijn jeugdvriend Georg Erdmann. Hiervan zijn twee brieven van Bach bewaard gebleven. Ontvangen post van Erdmann is helaas niet bewaard gebleven. In een korte brief van 28 juli 1726 reageert Bach op een bericht van Erdmann dat hij via een ander mondeling heeft gekregen. Bach spreekt zijn vreugde hierover uit en informeert naar de omstandigheden van Erdmann zonder te schrijven hoe het hem zelf vergaat. Belangrijk detail in deze korte brief is dat Bach Erdmann omschrijft als een ‘toegewijde vroegere school- en reisgenoot’. Mede door deze opmerking wordt er van uitgegaan dat de vijftienjarige Bach samen met Erdmann in 1700 vanuit Ohrdruf naar Lüneburg is gereisd om te studeren aan de Michaelschule.
Op 28 oktober 1730 schreef Bach opnieuw een brief aan zijn jeugdvriend.  Hierin reageert hij op een brief die hij blijkbaar in 1726 van Erdmann heeft ontvangen wellicht als antwoord op zijn brief van juli dat jaar. Bach begint zijn brief namelijk met: ‘Bijna vier jaar zijn voorbij, sinds u mijn laatste brief beantwoordde. Ik herinner mij dat u mij vroeg om wat nieuws met u te delen over hoe het met mij vergaan is’. Ook wordt in deze brief duidelijk dat Erdmann Bach toen deze in Weimar werkzaam was (1708 – 1717) een keer heeft bezocht.
Ondanks dat deze tweede brief een nogal late reactie van Bach is, is deze belangwekkend omdat die inzicht geeft in hoe Bach zijn situatie in Leipzig en daar voor in Köthen ervaarde. Daarnaast biedt de brief ook een uniek inkijkje in het gezinsleven van Bach. De aanleiding van Bachs schrijven blijkt uiteindelijk dat hij bij Erdmann wil informeren of er wellicht een betrekking voor hem zou zijn in Danzig, de woonplaats van Erdmann. Blijkbaar was die stad voor Bach een serieuze optie. Helaas is het niet bekend of Erdmann Bach heeft geantwoord. Ook een sollicitatie naar Danzig is er voor zover we weten nooit geweest.
Wanneer we ons enigszins verdiepen in het Danzig (tegenwoordig Gdansk) van 1730 en dan specifiek in de muziekcultuur van die tijd dan lijkt het er op dat er voor Bach zeker mogelijkheden waren om zijn muzikale carrière in Danzig voort te zetten.
De volgende brief had Bach kunnen ontvangen als antwoord van Georg Erdmann:

                                                                                                                                      

Danzig, november 1730

Hooggeachte vriend Johann Sebastian,

Zeer verheugd was ik toen ik in oktober een brief van u mocht ontvangen. Ook ditmaal weer in de mij zo vertrouwde nederige taal van u. Ik hoop dat u het mij niet kwalijk neemt als ik u meer in de gewone omgangstaal terugschrijf. In mijn werk als Russisch gezant voor Danzig moet ik al genoeg officiële brieven schrijven.
Wat is het bijzonder dat we sinds onze lagere schooltijd in Ohrdruf nog steeds contact met elkaar hebben. Dat is al meer dan dertig jaar! Onze reis naar Lüneburg om daar aan de Michaelschule te gaan studeren is voor mij onvergetelijk. En mijn bezoek aan u in Weimar bewaar ik als een warme herinnering in mijn hart. Maar ook dat is alweer zo’n vijftien jaar geleden. Helaas is het daarna nooit meer gelukt om elkaar te ontmoeten. Wat zou ik het bijzonder vinden uw nieuwe vrouw te ontmoeten, en uw kinderen, en dan getuige te zijn van een heus familieconcert waar u over schrijft in uw brief. Het zit er vanwege mijn werkzaamheden echter niet in dat ik op korte termijn naar Leipzig kan reizen maar wie weet zien we elkaar nog eens in Danzig want uit uw brief begrijp ik dat u uitziet naar een nieuwe betrekking, mogelijk zelfs in Danzig. Het spijt me van u te vernemen dat u het in Leipzig niet naar uw zin heeft. Dikwijls tegenwerking ervaren en dan ook nog eens weinig geld verdienen maakt dat je uit gaat zien naar een andere betrekking, dat begrijp ik heel goed. Zoals ik het zie zou Danzig voor u zeker een hele goede keus zijn. Als rijke Hanzestad ademt Danzig de vrijheid en de dynamiek die u ook kent van de door u zo geliefde steden als Hamburg en Lübeck. Daarbij heerst er ook hier een levendige en uitgebreide muziekcultuur. Er is een opera. We hebben verschillende muziekgezelschappen die regelmatig uitvoeringen verzorgen. En er zijn schitterende kerken met monumentale orgels waarop gespeeld wordt in de stijl zoals van uw leraar in Lüneburg, Georg Böhm. Een gelijksoortige functie die u uitoefent in Leipzig is in Danzig die van kapelmeester van de Marienkirche, de belangrijkste kerk van de stad. Deze functie zal echter helaas voorlopig niet vrijkomen aangezien kapelmeester Maximilian Dietrich Freislich vanwege zijn hoge leeftijd juist dit jaar zijn functie heeft overgedragen aan zijn stiefbroer Johann Balthasar Christian Freislich. Wellicht dat u deze Freislichs kent. Ze zijn Thüringers, net als u en ik. Johann Balthasar was tot voor kort kapelmeester in Schwarzburg-Sonderhausen, toch niet ver van Leipzig, en is vorig jaar al naar Danzig gekomen om zich voor te bereiden op zijn nieuwe werkplek. Ik heb hem mogen spreken en vanzelfsprekend heb ik hem gevraagd naar u. Hij kon me vertellen dat u de afgelopen jaren vernieuwende passiemuziek hebt geschreven in Italiaanse stijl, ik begreep zelfs een dubbelkorige Matthäus-Passion. Wat zou ik die graag uitgevoerd horen in Danzig.
Maar misschien is het uw ambitie ook niet meer om een dergelijke functie in een stad uit te voeren met alle plichtplegingen en bemoeienissen die daarbij komen kijken en wilt u terugkeren naar uw grote liefde, die van het ambt van organist. Zoals ik al schreef hebben we hier in Danzig een rijkdom aan prachtige orgels alsook een bloeiende orgelcultuur. Organisten worden hier ook goed betaald. Zowel in de Katharinakirche als de Marienkirche zijn recent de organistenposten vrijgekomen. In de eerstgenoemde was Theofil Andreas Volckmar de organist. Een organist met veel vernieuwende ideeën die onder andere zeven orgelsonaten heeft gepubliceerd. Volckmar is vertrokken naar Köslin nadat het hem niet lukte de post in de Marienkirche te krijgen. Hij werd te modern bevonden. Voor deze post zou u dus ook kunnen solliciteren en u zal zeker kans maken omdat u zo vertrouwd bent met de Noord-Duitse orgelcultuur. De post is vrijgekomen vanwege het vertrek van Daniel Magnus Gronau naar de Johanniskirche alhier waar voor hem meer creatieve uitdagingen lagen. Gronau is een uitmuntend organist en heeft prachtige koraalvariaties geschreven. Speciaal voor het met een pedaalbehuizing uitgebreide Merten-Friese orgel in de Trinitatiskirche schreef hij een variatiereeks op het Lutherlied ‘Ein feste Burg ist unser Gott’. Deze pedaalbehuizing staat naast het oorspronkelijke orgelfront en heeft zelfs een 32 voet register. De vierde variatie is volledig pedaliter en is indrukwekkend. Wat zou ik graag u ook op dit orgel horen concerteren, zeker met de fabuleuze pedaaltechniek van u.
U begrijpt uit dit alles, mijn beste Johann Sebastian, dat ik een voortzetting van uw muzikale carrière in Danzig zeker als kansrijk zie. Ook met een functie als organist, want daarnaast is er in deze muzikale en levendige stad een keur aan mogelijkheden om andere muzikale activiteiten te ontplooien. Activiteiten die niet alleen voldoende geld opleveren om uw gezin te onderhouden maar u ook als musicus veel voldoening zullen geven. Vanzelfsprekend ben ik bereid om als tussenpersoon voor u op te treden en kan ik u verder met alles terzijde staan mocht u met uw gezin naar Danzig komen te verhuizen.
Rest mij om u te schrijven dat het met mij en mijn gezin voorspoedig gaat alhoewel mijn gezondheid soms te wensen overlaat. Ik ben blij met mijn nieuwe functie als Keizerlijk Russisch gezant hier in Danzig. Het is een wat rustiger baan dan diplomaat bij het Russische leger.
Ontvang van mij een hartelijke groet en groet ook uw vrouw Anna Magdalena van mij,

Altijd tot uw dienst bereid,

Hoogachtend,

Georg Erdmann

*

Over Georg Erdmann is niet veel bekend. Hij werd geboren in 1682 in Leina, iets ten noorden van Ohrdruf waar hij later kwam te wonen en Bach ontmoette. Met hem reisde hij in 1700 naar Lüneburg om aldaar het Gymnasium te voltooien. In tegenstelling tot Bach die organist werd in Arnstadt, studeerde Erdmann van 1702 tot 1708 aan de universiteit van Jena. In 1714 nam hij dienst in het Russische leger en in 1730 werd hij in Danzig (het tegenwoordige Gdansk) Keizerlijk Russisch gezant. Hij overleed in 1732, kort na de laatste briefwisseling met Bach.

Alle brieven van Bach zijn in het Nederlands vertaald door Derk van der Veen. Bachs brieven aan Erdmann (28 juli 1726 en 28 oktober 1730) zijn te lezen op de site, zie link hieronder. Klik op Nederlandse tekst.

Alle brieven van Johann Sebastian Bach in het Nederlands (bachbrieven.web.app)